Zapobiegaj!

Na zdjęciu badania laboratoryjne fot. pixabay

Nie od dziś wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Jest wiele programów profilaktycznych, z których można skorzystać aby lepiej chronić swoje zdrowie. Poniżej, w krótkich opisach, przedstawimy te, które oferuje śląski oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. Szerzej o programach można przeczytać na www.nfz-katowice.pl

Profilaktyka to zapobieganie chorobom, ich wczesne wykrywanie oraz takie postępowanie w razie choroby, które pomoże złagodzić jej przebieg. Zapobiegać chorobom możemy zarówno poprzez sposób, w jaki żyjemy, jak i poprzez poddawanie się badaniom przesiewowym, które pozwolą wykryć groźne schorzenia na takim etapie, że wciąż pozostają duże szanse wyleczenia i zredukowania ryzyka powikłań. Dobrym przykładem są tu nowotwory, choć nie tylko, bo tych chorób, których wczesne wykrycie pozwoli na ograniczenie dalszego rozwoju choroby, jest więcej: np. cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca. 

Badania przesiewowe w ramach programów profilaktycznych oferuje także śląski oddział NFZ. Programy, które realizuje to: program profilaktyki chorób układu krążenia, program profilaktyki gruźlicy, program profilaktyki chorób odtytoniowych - w tym program przewlekłej obturacyjnej choroby płuc - etap podstawowy, program profilaktyki chorób odtytoniowych - palenie jest uleczalne - etap specjalistyczny, program profilaktyki raka piersi, program profilaktyki raka szyjki macicy i program badań prenatalnych.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
W ramach programu wykonywane są badania biochemiczne krwi - stężenie we krwi cholesterolu całkowitego, LDL cholesterolu, HDL cholesterolu, triglicerydów i glukozy, dokonywany jest pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz określany jest współczynnik masy ciała – BMI, Body Mass Index.

Gdzie można skorzystać z programu?
Program realizowany jest przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) oraz (od 1 lipca br.) przez pielęgniarki POZ. W przypadku wykrycia nieprawidłowości pacjent kierowany jest na dalszą diagnostykę.

Dla kogo jest program?
Program skierowany jest do osób obciążonych czynnikami ryzyka, znajdujących się na liście lekarza POZ lub pielęgniarki w grupie wiekowej najbardziej zagrożonej chorobami układu krążenia, a więc od 35. do 65. roku życia, u których nie została dotychczas rozpoznana choroba układu krążenia, cukrzyca, przewlekła choroba nerek lub rodzinna hipercholesterolemia i które w okresie ostatnich 5 lat nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach profilaktyki chorób układu krążenia, także u innych świadczeniodawców.

Jak skorzystać z badań?
Bezpłatne badania układu krążenia można wykonać w każdym zakładzie opieki zdrowotnej, który podpisał z NFZ umowę na realizację świadczeń w zakresie lekarza POZ lub w zakresie pielęgniarki POZ. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne.
Jeśli osoba nie mieści się w grupie wiekowej, również może skorzystać z bezpłatnych badań w ramach ubezpieczenia w NFZ. W tym celu powinna zgłosić się do lekarza specjalisty, który wyda skierowanie na badania.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI GRUŹLICY
Gruźlica jest chorobą zakaźną, w przypadku której chory podczas kaszlu, kichania, odksztuszania, głośnego śmiechu, mówienia wydala prątki gruźlicy i zaraża osoby znajdujące się w jego otoczeniu. Jeden nie leczony chory zakaża w ciągu roku średnio od 10 do 15 osób. Występowanie gruźlicy związane jest z warunkami bytowania: życia (mieszkanie, odżywianie), pracy i wypoczynku. Przyczyną rozwoju choroby u zakażonego jest osłabienie sił organizmu, które bardzo często spowodowane jest niedożywieniem i złymi warunkami mieszkaniowymi. Czynnikami sprzyjającymi zachorowaniu są również m.in.: cukrzyca, zakażenie HIV, choroby krwi, choroby nowotworowe, pylica płuc, schyłkowa niewydolność nerek. Wczesne wykrycie choroby i natychmiastowe, prawidłowo prowadzone leczenie chorego, sprawia, że już po miesiącu pacjent nie zaraża otoczenia.

Jakie badania w ramach programu?
W ramach programu wykonywane są wywiad w kierunku gruźlicy oraz edukacja zdrowotna pacjenta. W przypadku wykrycia nieprawidłowości pacjent kierowany jest na dalszą diagnostykę i leczenie.

Dla kogo jest program?
Program skierowany jest do osób dorosłych znajdujących się na liście pielęgniarki POZ, nie posiadających w dotychczasowym wywiadzie rozpoznanej gruźlicy, w szczególności do osób, które miały kontakt z chorym lub osób które mają trudne warunki życiowe mogące znacząco wpłynąć na wystąpienie choroby. Jeżeli na podstawie badania świadczeniobiorca nie zakwalifikował się do dalszej diagnostyki lub nie została rozpoznana u niego gruźlica, ponowne badanie w kierunku gruźlicy w ramach programu wykonuje się po upływie 24 miesięcy od daty ostatniego badania.

Jak skorzystać z badań?
Bezpłatne badania profilaktyki gruźlicy można wykonać w każdym zakładzie opieki zdrowotnej, który podpisał z NFZ umowę na realizację świadczeń w zakresie pielęgniarki POZ. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB ODTYTONIOWYCH - W TYM PROGRAM PRZEWLEKŁEJ OBTURACYJNEJ CHOROBY PŁUC - ETAP PODSTAWOWY
Palenie tytoniu jest chorobą przewlekłą, znacząco wpływa na jakość i długość życia. W Polsce codziennie pali około 9 milionów dorosłych Polaków, w tym 50 procent palaczy posiada symptomy uzależnienia od tytoniu, a 15 procent jest biologicznie uzależnionych od nikotyny. Skala i niekorzystne wzory palenia tytoniu w Polsce doprowadziły do epidemii chorób odtytoniowych i pogorszenia się stanu zdrowia społeczeństwa polskiego. Umieralność na nowotwory płuca, chorobę występującą prawie wyłącznie u palaczy tytoniu, jest w Polsce na jednym z najwyższych poziomów na świecie. 
Jednym z najczęściej występujących schorzeń u wieloletnich palaczy papierosów jest przewlekła obturacyjna choroba płuc - przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma płuc. Szacuje się, że w Polsce na POCHP choruje 2 miliony osób, co stanowi 5 procent społeczeństwa. Jej jedynym objawem przez wiele lat jest przewlekły kaszel. POCHP prowadzi do niedotlenienia organizmu, a w niektórych przypadkach nawet do śmierci. Chory traci rezerwy oddechowe trzy razy szybciej niż osoba zdrowa. 
Każdy palacz papierosów między 40. a 50. rokiem życia powinien sprawdzić, czy jego płuca zachowują zdrowie, czy też starzeją się przedwcześnie. Najlepszy sposobem na sprawdzenie rezerw czynnościowych naszych płuc jest badanie spirometryczne. Badanie to jest proste, niebolesne i trwa około 5 minut. Nieprawidłowy wynik spirometrii oznacza potrzebę badania lekarskiego i rozpoczęcia leczenia, dzięki któremu można wrócić do zdrowia. Spirometria pozwala też określić ryzyko zachorowania na raka płuc i zawał serca.

Jakie badania w ramach programu?
W ramach programu wykonywana jest:
- porada antynikotynowa w odniesieniu do osób palących papierosy, niekwalifikujących się do działań w zakresie profilaktyki POCHP,
- porada antynikotynowa w odniesieniu do osób palących papierosy zakwalifikowanych do działań w zakresie profilaktyki POCHP - dodatkowo wykonywane jest badanie spirometryczne - polega na oddychaniu do aparatu mierzącego pojemność płuc i szybkość wydechu.
W przypadku wykrycia nieprawidłowych zmian u pacjenta, kierowany jest on na dalszą diagnostykę.

Dla kogo jest program?
Program skierowany jest do osób powyżej 18. roku życia palących papierosy, w tym w zakresie diagnostyki POCHP w szczególności do kobiet i mężczyzn pomiędzy 40 a 65 rokiem życia, którzy nie mieli wykonywanych badań spirometrycznych w ramach programu profilaktyki POCH w ciągu ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc lub przewlekłego zapalenia oskrzeli, czy rozedmy płuc.

Jak skorzystać z badań?
Bezpłatne badania w ramach programu można wykonać w zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały z NFZ umowę na realizację programu. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne. Z badań mogą korzystać wszystkie osoby ubezpieczone w NFZ, które mieszczą się w grupie wiekowej i nie wykonywały badań spirometrycznych w ciągu ostatnich trzech lat. Jeśli osoba nie mieści się w grupie wiekowej, również może skorzystać z bezpłatnego badania spirometrycznego w ramach ubezpieczenia w NFZ. W tym celu powinna zgłosić się do lekarza specjalisty, który na badanie wyda skierowanie.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB ODTYTONIOWYCH - PALENIE JEST ULECZALNE - ETAP SPECJALISTYCZNY
Jakie badania w ramach programu?
W programie wykonywane są m.in. badania przedmiotowe: masa ciała, wzrost, pomiar ciśnienia tętniczego krwi; edukacja antynikotynowa; terapia odwykowa.

Dla kogo jest program?
Program skierowany jest do wszystkich osób uzależnionych od palenia tytoniu skierowanych z etapu podstawowego programu realizowanego przez lekarza POZ lub z oddziału szpitalnego oraz zgłaszających się bez skierowania.

Jak skorzystać z badań?
Do udziału w programie można zgłaszać się ze skierowaniem od lekarza POZ realizującego etap podstawowy programu, zgłosić się osobiście lub telefonicznie skontaktować się z placówką realizującą program.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI
Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet, stanowi około 22 procent wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u Polek. Rak piersi występuje częściej po menopauzie, a ryzyko zachorowania wzrasta po 50 roku życia. Najlepszym sposobem wczesnego wykrycia nieprawidłowych zmian w piersi jest mammografia - badanie bezpieczne i bezbolesne. Każda kobieta powinna się poddać mammografii co dwa lata, jeśli lekarz nie zaleci inaczej. Rak piersi wcześnie wykryty jest niemal w 100 procentach uleczalny.

Jakie badania w ramach programu?
W ramach etapu podstawowego programu wykonywana jest mammografia, a w przypadku wystąpienia niepokojących zmian, pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę. W ramach porady lekarskiej w etapie pogłębionej diagnostyki programu lekarz w zależności od wskazań medycznych decyduje, czy pacjentce należy wykonać mammografię uzupełniającą i/lub USG piersi, biopsję cienkoigłową bądź gruboigłową.
Kobiety, u których rozpoznano raka piersi lub inne schorzenia wymagające leczenia specjalistycznego zostają skierowane do dalszej diagnostyki poza programem.

Dla kogo jest program?
Program profilaktyczny skierowany jest do grupy kobiet najbardziej zagrożonych rakiem piersi – w wieku od 50 do 69 lat - należy wziąć pod uwagę rok urodzenia:
- które przez ostatnie dwa lata nie miały wykonywanej mammografii,
- otrzymały w ramach realizacji programu pisemne wskazanie do wykonania ponownego badania mammograficznego po upływie 12 miesięcy.

Jak skorzystać z badań?
Bezpłatne badania mammograficzne w ramach programu można wykonać w zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały z NFZ umowę na realizację programu. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne. Z badań mogą korzystać wszystkie ubezpieczone w NFZ kobiety, które mieszczą się w grupie wiekowej i nie wykonywały mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat. Kobiety, które nie kwalifikują się do objęcia programem profilaktycznym mogą również wykonać mammografię lub USG piersi na podstawie skierowania wydanego przez lekarza specjalistę - ginekolog, onkolog w miejscu wyłącznie wskazanym przez specjalistę.

 

PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY
W Polsce co roku na raka szyjki macicy zapada 4.000 kobiet (10 dziennie!), a połowa z nich umiera, bo zbyt późno zgłosiły się do lekarza. Rak szyjki macicy jest bardzo podstępny i w pierwszym okresie przebiega bez niepokojących objawów. Jego rozpoznanie jest możliwe tylko dzięki cytologii. To bezpieczne i bezbolesne badanie, które pozwala na wykrycie nie tylko wczesnych postaci tego nowotworu, ale także stanów, które nieleczone mogą doprowadzić do jego powstania. Każda kobieta powinna wykonywać cytologię co trzy lata, jeśli lekarz nie zaleci inaczej. Wczesne wykrycie raka szyjki macicy gwarantuje niemal 100-procentową skuteczność wyleczenia.

Jakie badania w ramach programu?
W ramach etapu podstawowego programu wykonywane jest badanie cytologiczne, a w przypadku stwierdzenia niepokojących zmian, pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę. W ramach etapu pogłębionej diagnostyki programu wykonywane jest badanie kolposkopowe, a w przypadku zaistnienia wskazań do weryfikacji uzyskanego obrazu kolposkopowego - pobranie celowanych wycinków do badania histopatologicznego. Kobiety, u których rozpoznano raka szyjki macicy lub inne schorzenia wymagające leczenia specjalistycznego, zostają skierowane do dalszej diagnostyki poza programem.

Dla kogo jest program?
Program profilaktyczny skierowany jest do grupy kobiet najbardziej zagrożonych rakiem szyjki macicy w wieku od 25 do 59 lat - należy wziąć pod uwagę rok urodzenia, które w ciągu ostatnich trzech lat nie miały wykonywanego badania cytologicznego.

Jak skorzystać z badań?
Bezpłatne badania cytologiczne można wykonać w zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały z NFZ umowę na realizację programu – robi je każda poradnia ginekologiczna, która ma umowę z NFZ. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne. Z badań mogą korzystać wszystkie ubezpieczone w NFZ kobiety, które mieszczą się w grupie wiekowej i nie wykonywały cytologii w ciągu ostatnich trzech lat, również te, które nie otrzymały imiennego zaproszenia. Jeśli kobieta nie mieści się w grupie wiekowej, również może skorzystać z bezpłatnej cytologii w ramach ubezpieczenia w NFZ.

 

PROGRAM BADAŃ PRENATALNYCH
W ostatnich latach systematycznie wzrasta średni wiek kobiet rodzących. W przypadku kobiet rodzących po 35. roku życia wzrasta ryzyko wystąpienia wad  wrodzonych lub patologii płodu, uwarunkowanej aberracją chromosomalną. Określenie ryzyka wystąpienia aberracji chromosomowych i wykrycie wielu wad rozwojowych we wczesnym okresie ciąży pozwala na bezpieczne prowadzenie ciąży i umożliwia podjęcie leczenia już w czasie życia płodowego. Pozwala również rodzicom dziecka przygotować się do natychmiastowego wdrożenia specjalistycznej opieki medycznej po jego urodzeniu.

Jakie badania w ramach programu?
W ramach programu wykonywane są m.in.: nieinwazyjne USG płodu; badania biochemiczne: oznaczenia w surowicy krwi; komputerowa ocena ryzyka choroby płodu na podstawie testów przesiewowych; porada genetyczna. W przypadku wykrycia niepokojących zmian u pacjentki, kierowana jest ona na dalszą diagnostykę w ramach programu, gdzie wykonywane są procedury inwazyjne pod kontrolą, USG i badania genetyczne. W przypadku konieczności wykonywania dalszej diagnostyki pacjentka kierowana jest do ośrodka specjalistycznego poza programem.

Dla kogo jest program?
Program skierowany jest do kobiet w ciąży, spełniających co najmniej jedno z poniższych kryteriów:
- wiek od ukończenia 35 lat - badanie przysługuje kobiecie począwszy od roku kalendarzowego, w którym kończy 35 lat,
- wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka,
- stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka,
- stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową,
- stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

Jak skorzystać z badań?
Na badania wykonywane w ramach programu w placówkach, które podpisały z NFZ umowę na jego realizację, powinien skierować kobietę lekarz prowadzący ciążę. Skierowanie powinno zawierać informacje o zaawansowaniu ciąży - wiek ciąży w tygodniach - oraz wskazaniach do objęcia programem wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do programu.

źródło: https://www.nfz-katowice.pl/index.php/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne 

oprac. ek