Problematyka wirusowych zapaleń wątroby

na zdjęciu grafika fot. Pixabay

Wirusowe zapalenia wątroby (WZW) to zakażenia wywołujące choroby wątroby o ostrym przebiegu. Często objawy choroby nie dają o sobie znać przez długi czas.

Chcąc zająć się problematyką wirusowych zapaleń wątroby (WZW), konieczne jest zwrócenie uwagi na funkcję organu, w którym choroba bierze swój początek. Wątroba to największy narząd w jamie brzusznej, zlokalizowany w prawym podżebrzu, warunkujący prawidłowe funkcjonowanie organizmu w wielu aspektach - gospodaruje węglowodanami, produkuje i uwalnia glukozę, wytwarza aminokwasy oraz pełni rolę magazynową dla np. witamin A, D, B12 czy żelaza, funkcję immunologiczną czy odtruwającą, neutralizując liczne toksyny. Wątroba posiada duże zdolności regeneracyjne. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe narażenie na czynniki uszkadzające, jak np. wirusy czy alkohol, może doprowadzić do nieodwracalnych następstw, w tym marskości wątroby.
Rozróżniamy kilka typów wirusowego zapalenia wątroby, z których najważniejsze to WZW typu: A, B, C, E.  

Drogi zakażenia WZW
- wirusy typu A - HAV i typu E – HEV, wywołujące odpowiednio WZW typu A i WZW typu E (nazywane potocznie żółtaczką pokarmową), są przenoszone drogą pokarmową i rozprzestrzeniają się w wyniku niedostatecznej higieny. To klasyczne przykłady tak zwanych chorób brudnych rąk. Zakażenie szerzy się głównie poprzez bliski kontakt z chorym, z nieczystościami stałymi i płynnymi, a także poprzez spożywanie zanieczyszczonych pokarmów, zwłaszcza surowych owoców morza;
- wirusy typu B - HBV i typu C - HCV, wywołujące odpowiednio WZW typu B i WZW typu C, przenoszone są drogą pozajelitową. Wirusy te mogą szerzyć się poprzez kontakty seksualne, kontakt z krwią i preparatami krwiopochodnymi oraz mogą stanowić ryzyko dla dziecka w przypadku aktywnego zakażenia u kobiety ciężarnej. Należy zaznaczyć, że w związku z bardzo skutecznym systemem kontroli, aktualnie, ryzyko infekcji na skutek przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych jest praktycznie zerowe. W krajach rozwiniętych rutyną jest stosowanie szczepionek przeciw WZW A i WZW B, co ogranicza rozprzestrzenianie się wirusów HAV i HBV.

Częstość występowania WZW
Zakażenia HAV i HEV występują na całym świecie, jednak dotyczą przede wszystkim krajów ze złymi warunkami sanitarnymi i/lub z ciepłym klimatem (Bliski Wschód, Afryka, Azja Południowa i Wschodnia). W Polsce infekcje mają charakter sporadyczny i grupowy.
Zakażenia HBV i HCV także występują na całym świecie, nie omijając naszego kraju. Z uwagi na wprowadzone w latach 90. obowiązkowe szczepienia profilaktyczne przeciwko WZW B, zapadalność na HBV utrzymuje się na bardzo niskim poziomie.

Objawy zakażenia WZW
Potocznie wirusowe zapalenie wątroby często nazywane jest żółtaczką. Jest to określenie objawu zażółcenia powłok skórnych i oczu, które wbrew pozorom, w zdecydowanej większości wirusowych zapaleń wątroby, nie występuje, a może mieć liczne inne przyczyny.
Często zakażeniu, w początkowym stadium, nie towarzyszą żadne objawy, które mogłyby być sygnałem alarmowym. Mogą wystąpić: ogólne złe samopoczucie, zmęczenie, spadek wydolności fizycznej, trudności w utrzymaniu koncentracji czy dyskomfort w okolicy wątroby. Są to objawy niecharakterystyczne, które zazwyczaj kojarzą się z przesileniem, przepracowaniem itp. U niektórych osób zakażonych można zaobserwować objawy zażółcenia skóry, ściemnienie moczu, odbarwienie stolca, czasem uporczywy świąd skóry nasilający się w godzinach nocnych i powodujący niepohamowane drapanie z pozostawianiem uszkodzeń naskórka tzw. przeczosów.
W związku z niespecyficznymi objawami zakażenia niezwykle istotna jest szybka diagnoza i wdrożenie leczenia. Należy zaznaczyć, że nierozpoznane zakażenie, które przeszło w fazę przewlekłą (nie dotyczy wirusów HAV i HEV), może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w wątrobie, z rozwinięciem się marskości i ryzykiem raka wątrobowokomórkowego.

Profilaktyka WZW
Lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego w zależności od rodzaju wirusa, warto zastosować posiadane możliwości profilaktyki.

- WZW A i E - najbardziej skuteczną metodą w przypadku żółtaczki pokarmowej jest przestrzeganie zasad higieny (zwłaszcza częste mycie rąk), poprawa warunków sanitarnych oraz szczepienie (dotyczy WZW A). Szczepionka przeciwko HAV zapewnia długotrwałą odporność. Wystarczą dwie dawki, aby uodpornić się na całe życie. Natomiast nie ma szczepionki, która uchroniłaby przed zakażeniem HEV.


- WZW B - podstawą profilaktyki przed zakażeniem HBV jest stosowanie szczepień ochronnych, które w latach 90. XX wieku wprowadzone zostały do Programu Szczepień Ochronnych jako obowiązkowe. Szczepienie zalecane jest także osobom dorosłym, wcześniej niezaszczepionym. Ponadto w zakresie ochrony przed zakażeniem należy unikać kontaktu z krwią lub płynami ustrojowymi osoby potencjalnie zakażonej HBV.
- WZW C - aktualnie nie ma szczepionki, która uchroniłaby przed zakażeniem HCV. Współczesna medycyna radzi sobie z wirusem HCV za pośrednictwem leków przeciwwirusowych, które są skuteczne w 99 proc.

Należy pamiętać, że prawidłowe rozpoznanie zakażeń wirusami hepatotropowymi nierzadko nastręcza trudności z powodu skąpoobjawowego i niecharakterystycznego obrazu klinicznego oraz niedostatecznej diagnostyki w tym kierunku. Jednak wczesne rozpoznanie WZW umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia, zapobiegając rozwojowi marskości i ryzyka raka wątroby.
Pamiętajmy, że łatwość rozprzestrzeniania się wirusów hepatotropowych sprawia, że nadal stanowią one w Polsce istotny problem epidemiologiczny.

 

artykuł opracowany został przez
lek. med. Piotra Procnera, specjalistę chorób zakaźnych